Rozpoczynając na tym blogu tematykę podstaw śpiewu i emisji głosu chciałem w pierwszej kolejności poruszyć kwestię postawy ciała w śpiewie. W tej części ograniczę się tylko do postawy ciała, ale postawa to również ustawienie krtani, żuchwy, języka i ust, jednak o tym w dalszych częściach. Poniżej zaprezentuję obecne spojrzenie na postawę w śpiewie poparte wieloletnim doświadczeniem nie tylko wokalistów, ale również specjalistów od Techniki Alexandra, czy fizjologów sportowych zajmujących się mechaniką ciała.
Dlaczego postawa ciała w śpiewie jest tak ważna?
Postawa ciała jest prawdopodobnie najczęściej lekceważonym czynnikiem poprawnej emisji głosu wśród niedoświadczonych wokalistów. Wprowadzenie zaledwie kilku poprawek do swojej postawy, pozwoli właściwie na natychmiastową poprawę jakości i swobody brzmienia. Prawidłowa postawa w śpiewie może być zdefiniowana jako pozycja, w której kręgosłup jest wyprostowany (oczywiście nie całkiem prosty, ale posiadający tylko naturalne krzywizny) oraz żadne inne stawy nie są zgięte. Prawidłowa postawa nie tylko pozwala na swobodniejsze oddychanie, ale również optymalizuje oddech, co przekłada się na lepsze wydobywanie głosu. By pomóc zrozumieć to zagadnienie spróbuj wykonać następujące ćwiczenia:
- Zacznij oddychać „z przepony”, tzn. w taki sposób, by brzuch w czasie wdechu wypychał się do przodu.
- Oddychaj w ten sposób stojąc prosto.
- Następnie oddychaj w postawie zgiętej (możesz się np. schylić, zgarbić i skrzyżować ręce).
- Na koniec wypręż się prosto jak struna (możesz stanąć na baczność).
I jakie widzisz różnice?
Jeżeli ćwiczenie zostało dobrze wykonane, to zauważysz, że postawa zgarbiona sprawia, że brzuch nie wypnie się tak jak przy postawie swobodnie wyprostowanej. Z kolei przy staniu prosto jakby „na siłę” szybko zmęczymy kręgosłup a naprężenie żeber utrudni pracę płuc. To ważny czynnik, zwłaszcza dla wokalistów, którzy korzystając z oddechu przeponowego potrzebują tej swobody. Dzięki swobodnej i wyprostowanej postawie nasze ciało wolniej się męczy, ponieważ nie ma zbędnych naprężeń, to z kolei wpływa na to, że możemy z lekkością wyrażać ekspresję i dowolnie tworzyć dźwięki.
Idealna postawa ciała do śpiewania
Istnieje kilka kluczowych elementów, które składają się na prawidłową postawę w śpiewie. Większość początkujących wokalistów myśli, że nie ma żadnych problemów z przyjęciem dobrej postawy. Jeszcze nie wiedzą, w jakim są błędzie. Możecie wierzyć lub nie, ale ułożenie tułowia, rąk, ramion, nóg, szyi, brzucha i innych części ciała naprawdę ma znaczenie dla wydawanych przez nas dźwięków.
Poniżej mała checklista rzeczy które należy i których nie należy robić podczas przyjmowania prawidłowej postawy, do sprawdzenia, czy stoisz w najlepszy możliwy sposób:
- czuję się naturalnie, jestem zrelaksowany,
- moje ruchy są płynne,
- mój podbródek jest poziomo lub delikatnie opuszczony,
- moje kolana są proste i równocześnie luźne,
- moja głowa jest wyprostowana,
- moje ramiona zwisają swobodnie i są rozluźnione,
- moje nogi są rozstawione na szerokość ramion,
- palce moich nóg są skierowane do przodu, a ciężar ciała przeniesiony jest na pięty i śródstopie, równomiernie rozłożony na obie nogi,
- moje barki, ramiona i biodra znajdują się w jednej linii,
- moja szyja jest rozluźniona,
- mięśnie mojego brzucha i pleców są zrelaksowane,
- uśmiecham się.
- NIE garbię się,
- NIE stoję sztywno,
- NIE opuszczam brody, gdy śpiewam niskie dźwięki,
- NIE wyciągam szyi, gdy śpiewam wysokie dźwięki,
- NIE napinam i NIE naciskam na mięśnie brzucha.
Początkującym osobom przyjmowanie takiej postawy może zająć parę minut, jednak już wkrótce po regularnych ćwiczeniach stanie się ona naturalna. Osobiście mam tak, że odczuwam błyskawicznie dyskomfort w śpiewaniu, gdy zrobię jakieś odstępstwo od prawidłowej postawy.
Jeszcze parę słów wyjaśnienia do niektórych z powyższych punktów. Wg prof. Jadwigi Gałęskiej-Tritt wyróżnia się ciele trzy strefy (aparaty czynnościowe):
Aparat rytmiczno-emocjonalny
Na aparat rytmiczno-emocjonalny składają się nogi oraz tłocznia brzuszna. Ważne jest by tą częścią ciała „odczuwać” działanie grawitacji. Jest to nasza podstawa, filar na którym opieramy pewność naszego dźwięku. Nie znaczy to, że powinniśmy stać sztywno jak pomnik, raczej pewnie i aktywnie niczym biegacz tuż przed wystrzałem dającym sygnał do startu. Stopy są naszym ukorzenieniem i utrzymują nasz balans. Ma to wielkie znaczenie dla naszego oddechu i fonacji.
Aparat otwarcia
Jest to nasza klatka piersiowa i ramionami, również w znacznym stopniu odczuwająca grawitację. Ten aparat najtrudniej utrzymać w prawidłowej pozycji, bo jednocześnie musi być prosty i swobodny. Żebra w czasie śpiewania powinny być rozszerzone, kręgosłup prosty, ramiona nisko skierowane delikatnie do tyłu. Myślę, że dobrym obrazem tej postawy jest wyobrażenie siebie, jak dowiadujemy się o rozwiązaniu jakiegoś problemu, który nas męczył od dłuższego czasu i kamień spada nam z serca. Jak wtedy odetchniesz?
Aparat rezonacyjno-artykulacyjny
Ten aparat to nasza szyja i głowa. Głowa, można tak powiedzieć, że unosi dwa pozostałe aparaty czynnościowe dając ciału zdolność lewitacji. Aby przybrać prawidłową postawę głowy, dobrze jest sobie wyobrazić jakby ktoś ciągnął nas za włosy na czubku głowy (albo też w innej wersji za uszy).
Dzięki współdziałaniu tych trzech aparatów mamy jednocześnie solidne podparcie, a z drugiej strony możemy szybować głosem wśród dźwięków.
Praca nad postawą ciała w śpiewie – ćwiczenia
Warto pracować w wolnych chwilach w domu nad naszą postawą. Oto kilka ćwiczeń do wykorzystania indywidualnie i na wspólnych próbach:
Stanie prosto pod ścianą
Stań tyłem do ściany w taki sposób, by pięty, pośladki, łopatki i tył głowy jednocześnie jej dotykały. Wytrzymaj w tej pozycji kilka minut.
Głowa na sznurku
Wyobraź sobie, że masz do czubka głowy przymocowany sznurek, za który ktoś wciąga Cię do góry. Zauważ jak zmienia się wtedy Twoja postawa.
Szukanie idealnego balansu
Stań z rozstawionymi nogami i zacznij przenosić balans z jednej nogi na drugą. Jednocześnie zacznij coś śpiewać. Obserwuj jak zmienia się Twój głos i w którym momencie brzmi najlepiej.
Jaskółka
Chyba każdy zna to ćwiczenie. Stań na jednej nodze i rozłóż ręce jak do lotu. Spróbuj znaleźć pozycję, w której będziesz stać stabilnie. Bierz szybki wdech i powolny wydech.
Książka na głowie
Połóż książkę na czubku głowy i wykonuj powolne i płynne ruchy głową w obie strony. Pamiętaj o luźnych ramionach i prostej żuchwie.
Podsumowanie
Podczas przyjmowania prawidłowej postawy ciała w śpiewie dobrze jest myśleć o nas samych jako o osobach pewnych siebie, gotowych do działania i dania siebie światu. Wspaniałe uczucie, którego opanowanie daje wiele satysfakcji ze śpiewania. W następnym artykule z serii skupię się na pozostałych elementach postawy: szczegółach ustawienia głowy, żuchwy, ust, języka i mięśni twarzy.